Migrena - informacje, porady, aktualności

Hemikrania ciągła

Hemikrania ciągła (Hemicrania Continua) – to pierwotny zespół bólowy, bardzo dobrze reagujący na indometacynę. Prawdopodobnie pierwsi opisali ją Medina i Diamond w 1981 r., a oficjalnie nazwana została w 1984 r. przez Sjaastad'a i Spierings'a. Obecnie istnieje ponad 100 opracowań na temat HC. Hemikrania ciągła nie została opisana w pierwszym wydaniu International Classification of Headache Disorders, opublikowanym przez Międzynarodowe Towarzystwo Bólu Głowy w 1988 r., uwzględniono ją natomiast w drugim wydaniu w 2004 r. Zapadalność na tę chorobę i jej rozpowszechnienie nie są znane. Początkowo uważano to za bardzo rzadką dolegliwość, co mogło wynikać z nieprawidłowego rozpoznania. Częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn (proporcja ok. 2:1). Choroba pojawia się zwykle u dorosłych, chociaż po raz pierwszy może wystąpić w przedziale wiekowym 5-67 lat (przeciętnie 28 lat).

Objawy hemikranii ciągłej

HC charakteryzuje się jednostronnym, ciągłym bólem o umiarkowanym natężeniu. Ból umiejscowiony jest przeważnie w okolicy czoła, skroni, oczodołów i potylicy, choć może promieniować również do głowy lub szyi. Zazwyczaj pacjenci cierpią na ból tła, który jest tępy i ciągły, a większość z nich ma nakładające się okresy zaostrzeń bólu, trwające od 20 minut do kilku dni. Nasilenia mogą występować w nocy, przez co mylone są z innymi rodzajami bólów głowy, takimi jak klasterowe lub śródsenne bóle głowy. Napadom mogą towarzyszyć objawy ze strony układu wegetatywnego oraz objawy migrenowe. Objawy autonomiczne (łzawienie, zaczerwienienie oczu i zatkany nos) są częste i dotykają tej samej stronie co ból. Podczas okresów nasilenia mogą występować również objawy migrenowe, takie jak nudności, wymioty, światłowstręt (nadwrażliwość na światło) i nadwrażliwość na dźwięk. U czterech pacjentów zaobserwowano podczas tych napadów aurę wzrokową (charakterystyczny dla migreny objaw neurologiczny).

Przyczyny hemicrania continua

Istnieje kilka czynników wywołujących nagły, silny ból. Czynniki zwykle rozpoznawane przy innych rodzajach bólu głowy, takie jak stres, cykl menstruacyjny i alkohol, są rzadziej wskazywane przy tej chorobie. Ruchy szyi nie prowokują bólu, choć bolesność potylicy występuje u 68% pacjentów (u 44% jednostronnie, u 24% po obu stronach). Odnotowano pięć przypadków, gdzie ból zmieniał strony oraz trzy przypadki występowania obustronnego; u większości pacjentów ból jest jednak wyłącznie jednostronny a strona umiejscowienia pozostaje niezmienna.

Rodzaje hemikranii ciągłej

Wyodrębnia się dwa przebiegi HC: postać epizodyczna (nawracająca), charakteryzująca się bólem głowy przerywanym okresami remisji, oraz postać przewlekła (nieprzerwana), w której ból jest ciągły, bez remisji. U 53% pacjentów HC jest przewlekła od początku; u 35% przekształca się z postaci epizodycznej, a u 12% jest epizodyczna od początku. Schorzenie to nie pojawia się w regularnych odstępach (w przeciwieństwie do klasterowego bólu głowy). Regularność występowania zaobserwowano jedynie u dwóch pacjentów.

HC jest często mylona z innymi pierwotnymi zespołami bólowymi. Występowanie objawów ze strony układu wegetatywnego podczas bólu może prowadzić do błędnego rozpoznania klasterowego bólu głowy i hemikranii napadowej. Objawy charakterystyczne dla migreny, takie jak nudności, wymioty, światłowstręt i nadwrażliwość na dźwięki mogą z kolei prowadzić do pomylenia z migreną. Hemikranię ciągłą można odróżnić od klasterowego bólu głowy i migreny dzięki obecności ciągłego bólu tła, cechującego się umiarkowanym nasileniem, występowania łagodnych objawów wegetatywnych podczas zaostrzenia bólu i braku dobowej regularności napadów. Jeśli osoba ze zdiagnozowaną hemikranią napadową doświadcza bólu pomiędzy atakami (tzw. ból międzynapadowy), to w rzeczywistości może ona cierpieć na hemikranię ciągłą. Cechy charakterystyczne obejmują, po pierwsze: wyraźne objawy wegetatywne w hemikranii napadowej, po drugie: ataki hemikranii napadowej są częstsze i krótsze, po trzecie: nasilenie bólu tła w hemikranii napadowej jest mniejsze niż w hemikranii ciągłej. Trudna do przeprowadzenia może być ponadto diagnostyka różnicowa z jednostronną przewlekłą migreną. Współcześnie jedynym kryterium pozwalającym zróżnicować te dwa pierwotne zespoły bólowe jest reakcja na indometacynę.

Diagnoza HC

Diagnozę hemikranii ciągłej przeprowadza się w oparciu o wywiad chorobowy, badanie neurologiczne i dobrą odpowiedź na indometacynę. Obrazowanie magnetyczno-rezonansowe (MRI), jedna z metod neuroobrazowania, to badanie przesiewowe pozwalające wykluczyć wtórne przyczyny. Bardzo pomocne jest prowadzenie przez pacjenta dziennika bólów głowy przed i po kuracji indometacyną. Dla lekarza jest to cenne źródło informacji na temat przebiegu choroby i reakcji na indometacynę. Reakcja na indometacynę jest zwykle gwałtowna, z remisją bólu w ciągu 1-2 dni po osiągnięciu indeksu terapeutycznego. Dawka 50-100 mg indometacyny podawana domięśniowo (tzw. „Indotest"), po której ból ustępuje w ciągu 2 godzin, stosowana jest do rozpoznawania hemikranii ciągłej. Test indometacynowy to prosty test diagnostyczny dla tego schorzenia.

Leczenie

Leczenie hemikranii ciągłej ma charakter profilaktyczny i cechuje się natychmiastową i konsekwentną reakcją na indometacynę. Skuteczna dzienna dawka zawiera się w przedziale 25-300mg. Pomijanie lub opóźnianie zażycia dawki może spowodować nawrót bólu. W trakcie kuracji indometacyną powinno się dodatkowo stosować środek chroniący błonę śluzową żołądka. Pozwoli to zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia problemów żołądkowych.

Schorzenie to nie wykazuje konsekwentnej reakcji na inne lekarstwa. Do lekarstw o umiarkowanej skuteczności należą: naproksen, paracetamol z kofeiną, ibuprofen, piroksykam, rofekoksyb, celekoksyb i melatonina. Niedawno w leczeniu czterech pacjentów z powodzeniem zastosowano topiramat. Środek ten może okazać się alternatywą dla pacjentów nietolerujących indometacyny. Co więcej, w ciągu ostatnich kilku lat wzrosło zainteresowanie stymulacją nerwów potylicznych (ONS) jako metodą leczenia pierwotnych bólów głowy, takich jak przewlekła migrena, klasterowy ból głowy i hemikrania ciągła. Całkiem niedawno na licznej próbie pacjentów z hemikranią ciągłą potwierdzono długotrwałe bezpieczeństwo i skuteczność ONS, o czym poinformujemy Państwa w jednym z kolejnych artykułów.

JR