Migrena - informacje, porady, aktualności

Migrena - objawy i rozpoznanie

Migrena to chroniczne schorzenie objawiające się głównie bólami głowy, zawrotami, nudnościami, czasami połączonymi z problemami z widzeniem i słyszeniem lub omamami wzrokowymi. Migrena ma charakter napadowy, to znaczy jej ataki pojawiają się w czasie i trwają od 4 do 72 godzin, po czym następuje przerwa w bólach, która trwa od kilku dni do kilku miesięcy. Bóle migrenowe to bóle od średnich do ciężkich pod względem intensywności. Uważa się, że na wystąpienie migreny u danej osoby mają wpływ czynniki dziedziczne. Szczegółowy opis objawów towarzyszących poszczególnym typom migren został zamieszczony poniżej.

Częstość występowania migreny a wiek i płeć

Częstość występowania migreny zmienia się u obu płci wraz z wiekiem. Migrena diagnozowana jest częściej u chłopców niż u dziewczynek przed okresem dojrzewania, natomiast po jego zakończeniu występowanie jej wzrasta znacząco u płci żeńskiej. Wzrost przypadków migreny u obu płci zauważa się do osiągnięcia wieku 40 lat, a następnie spada. Uważa się, ze największe ryzyko zachorowania na migrenę występuje w wieku od 25-55 lat, czyli w wieku produkcyjnym.

Rozpoznanie choroby na podstawie występujących objawów

W przeszłości pojawiały się różne systemy wytycznych, które opierały się zwykle na występowaniu jednego lub dwóch objawów, przez co diagnoza migreny była dopasowana raczej do podtypu bez aury bądź z aurą. Takie kryteria rozpoznania nie pozwalały na postawienie właściwej diagnozy i podjęcia odpowiedniego leczenia u osób z innym podtypami migreny – każdy kraj i każdy lekarz kierował się wówczas własnymi kryteriami przy rozpoznawaniu tej choroby. Dopiero w 1988r. opracowano wytyczne, które zyskały szeroką aprobatę w skali światowej – dzięki nim rozpoznanie migreny objęło szerszą grupę pacjentów i umożliwiło opracowanie terapii dopasowanych do typów choroby.

Zgodnie z klasyfikacją bóli głowy Komitetu Międzynarodowego Stowarzyszenia do Spraw Bólu Głowy (International Headache Society) z 1988r. wyróżnia się siedem podtypów migreny:

1. Migrena bez aury (zwyczajna)
2. Migrena z aurą (klasyczna)
3. Migrena z oftalmoplegią
4. Migrena tęczówki
5. Objawy z okresu dzieciństwa, które mogą być prekursorami migreny, bądź mogą być z nią związane
6. Komplikacje migreny
7. Schorzenia migrenowe, które nie spełniają całkowicie podanych kryteriów.

Przeważającymi postaciami migreny są dwa pierwsze podtypy, czyli migrena z aura oraz migrena bez aury. Za ból migrenowy uznawany jest taki ból głowy, którego ataki mają tendencję do nawracania – pacjent cierpiał z powodu takiego bólu co najmniej 4-5 razy w życiu, trwa on zwykle od 4 do 72 godzin oraz jest umiejscowiony jednostronnie. Bóle migrenowe są to bóle z tendencją do ostrego pulsowania, ich natężenie znacznie utrudnia wykonywanie codziennych czynności i często niszczy plany dnia. Takie rodzaje bólu sprawiają, że wykonywanie zwykłych ruchów powoduje nadwrażliwość na nie, co często połączone jest z nudnościami, wymiotami, fotofobią (nadwrażliwością na światło) oraz fonofobią (nadwrażliwością na dźwięki). Oprócz bólu głowy pojawiają się dolegliwości, które nie towarzyszą zwykle bólom głowy.

Rozpoznanie u pacjenta migreny zgodnie z wytycznymi IHS opiera się w dużej mierze na historii choroby podawanej przez cierpiącą osobę w wywiadzie lekarskim, jak również na eliminacji innych możliwych w danym przypadku przyczyn drugorzędnych bólu głowy, którymi mogą być schorzenia neurologiczne. Lekarz pierwszego kontaktu bada pacjenta fizykalnie, zleca on zwykle także badania laboratoryjne oraz kieruje do neurologa.

Wyników badań laboratoryjnych nie wykorzystuje się jednak bezpośrednio w diagnozie migreny, dają one jednak ważne wskazówki co do stanu, w jakim jest organizm pacjenta.

Ponieważ nie istnieje specyficzny biomarker migreny, rozpoznanie opiera się zawsze na wzajemnej korelacji typowo występujących objawów. Klasyfikacja migreny wg IHS służy bardziej diagnozie konkretnego ataku bólu, niż złożoności występowania bólów migrenowych w przeszłości. Bóle migrenowe maja tendencję do zmiany swojego natężenia wraz z wiekiem.

Migrena bez aury

Ten typ migreny występuje w przeważającej większości badanych przypadków. Typowymi dla migreny bez aury objawami są bóle głowy trwające od 4 do 72 godzin, w przypadku nie leczonej choroby, bądź źle dobranej terapii. Bóle głowy charakteryzują się przynajmniej dwoma z podanych czynników; umiejscowienie bólu po jednej stronie głowy, pulsowanie, intensywność bólu zawierająca się w granicach od umiarkowanej do ciężkiej, bóle nasilają się podczas wysiłku fizycznego w czasie wykonywania codziennych czynności, np. wchodzenia po schodach. Podczas bólu głowy występuje przynajmniej jedna dodatkowa dolegliwość, taka jak nudności, wymioty, fotofobia czy fonofobia, które nie mają związku z innymi schorzeniami.

Aby rozpoznać migrenę bez aury ataki z wyżej wymienionymi symptomami muszą wystąpić co najmniej pięć razy w przeszłości. Ta zasadę powtarzalności ataków stosuje się ze względu na inne dolegliwości, którym towarzyszą takie same objawy, schorzeniami tymi są bóle głowy z przyczyn patologii strukturalnej, niedorozwój naczyń tętniczych i żylnych, septyczne zapalenie opon mózgowych, czy ból głowy spowodowany udarem mózgu. Wszystkie z tych chorób reagują na leki typowe dla bólów migrenowych, co może okazać się niebezpieczne dla zdrowia i życia pacjenta. Podobne objawy, jak w migrenie bez aury dają dolegliwości w czasie menstruacji, czynniki dziedziczne, duże spożycie alkoholu i inne czynniki drażniące.

Niepokojącymi objawami są pojawiające się nowe rodzaje bólu, zwykle maja one miejsce albo przed 5. albo po 50 roku życia. Są to bóle inne od typowo występujących, charakterystyczną cechą jest pojawianie się dodatkowych objawów jak gorączka i wysokie ciśnienie, są to bóle związane z przedłużającymi się niedoborami w układzie nerwowym, a także zmianami neurologicznymi. Niepokoją także bóle nasilające się przy kaszlu, aktywności seksualnej, urazach głowy oraz bóle związana ze zmianami patologicznymi wykrywane w trakcie badania lekarskiego bądź neurologicznego. Występowanie takich niepokojących objawów zwykle zwiększa ryzyko wystąpienia migreny.

Migrena z aurą (klasyczna)

W migrenie klasycznej występują wszystkie objawy charakterystyczne dla migreny bez aury, jednak oprócz nich występuje aura, która zwykle pojawia się w czasie 20-30 minut przed bezpośrednim nadejściem migrenowych bólów głowy. Na aurę migrenową składają się zwykle dolegliwości neurologiczne, takie jak problemy z widzeniem, mroczki wzrokowe, rozmyty obraz, lekkie halucynacje, podwójne widzenia, a także zmiany w czuciu, np. mrowienie i problemy z poruszaniem się i utrzymaniem równowagi. U dzieci pojawiają się czasami zmienione stany postrzegania i świadomości. Najczęstsze są przypadki aury, w której chorzy widzą migoczące błyski, często w kształcie łuku lub zygzaka, powiększające się z czasem., w takim błyszczącym łuku znajdują się czasem ciemne ślepe plamki. Mroczki wzrokowe pojawiają się w rożnych miejscach pól widzenia. Widziane przedmioty często wydają się chorym inne niż są w rzeczywistości, jeśli chodzi o kształt lub rozmiar, czasem wydają się one być przełamane jakby mozaikowym fragmentem. Kolejnymi objawami aury są mrowienie jednej części twarzy, jednego ramienia lub drętwienie jednej strony ciała. Czasem zdarza się tymczasowy paraliż jednostronny co ma miejsce gdy półkula dominująca zostaje objęta migreną. Występują także zaburzenia mowy. Objawy te znikają po zakończeniu się ataku migreny i w czasie przerw pomiędzy atakami wcale nie występują.

Bardzo rzadko występujące rodzaje migreny

W praktyce lekarskiej można także spotkać rzadko występujące podtypy migreny, które czasem sprawiają problem przy postawieniu diagnozy. Poniżej zostały one opisane wraz z typowymi dla nich objawami.

Migrena z przedłużoną aurą

Jest to podtyp migreny z aurą, ma miejsce wówczas, gdy co najmniej jeden z objawów aury trwa dłużej niż 60 minut, ale krócej niż 7 dni. W większości przypadków okres trwania aury jest zwykły dla większości ataków, tylko nieliczne z nich charakteryzują się przedłużoną aurą. Osoby u których objaw przedłużonej aury występuje w większości ataków migreny nalezą do nielicznych. Ciągle ostre napady migreny z przedłożoną aurą mogą wskazywać na niedokrwienie mózgu, np. w wyniku wędrowania małego skrzepu wewnątrz tętnic zaopatrujących mózg, lub mogą być objawem niewielkiego udary mózgu.

Migrena z rodzinną hemiplegią

Cechą charakterystyczną tego typu migreny jest występowanie paraliżów jednej połowy ciała w trakcie ataku migreny z aurą. Ataki, którym towarzyszy paraliż pojawiają się sporadycznie, mogą one towarzyszyć przedłużonej aurze. Pacjenci, którzy cierpią na ten podtyp migreny mają zwykle osobę w rodzinie o pierwszym stopniu pokrewieństwa, która także cierpi na tą odmianę choroby.

Migrena podstawna (zwojów podstawnych)

W tym podtypie migreny także występuje aura, która pochodzi jednoznacznie pnia mózgu lub z płata potylicznego, (ból odczuwa się zwykle w tyle głowy). Aby rozpoznać ten typ migreny przynajmniej dwa symptomy z poniższych muszą występować razem: szumy uszne, zawroty głowy, objawy wzrokowy w polach skroniowych i nosowych obu oczu, podwójne widzenie, zmniejszenie ostrości słuchu aż do chwilowego jego braku, zmniejszenie świadomości, czasem aż do jej utraty, zaburzenia mowy (dyzartria), niezborność ruchów (ataksja), obustronna parestezja- uczucie mrowienia, drętwienia, obustronny paraliż. Pacjent z takimi objawami musi być poddany dokładnemu badaniu, ponieważ symptomy te mogą być także powodowane hiperwentylacją lub lękiem. Na ten typ migreny cierpią zwykle młode osoby dorosłe, ataki migreny postawnej zwykle są poprzeplatane atakami migreny z aurą.

Aura migrenowa bez bólu głowy

Jest typowym objawem u osób cierpiących na migrenę od wielu lat, aura migreny pojawia się wówczas bez wywoływania bólu głowy. Przypadki, u których występuje jedynie ten typ schorzenia są niezmiernie rzadkie. U osób u których taki atak wystąpił po raz pierwszy w wieku powyżej 40 lat powinno się przeprowadzić badania wykluczające chorobę niedokrwienną mózgu.

Migrena tęczówki

Występuje, gdy bólom głowy towarzyszą trwające ponad godzinę mroczki wzrokowe lub ślepota. Mroczki wzrokowe mają zwykle postać okrągłych plam światła w polu wzrokowym, lub widziane są jako linie. Poza okresem ataku migreny pacjenci nie mają problemów ze wzrokiem, ani z widzeniem. Aby poprawnie rozpoznać ten rodzaj choroby konieczne jest badanie wykluczające wady i schorzenia wzroku oraz naczyń zapewniających gałkom ocznym ukrwienie.

Migrenowy zawał mózgu

W przypadku tego schorzenia objawy aury nie są całkowicie odwracalne w ciągu 7 dni i są związane z niedokrwiennym udarem mózgu, co potwierdza badanie za pomocą tomografii komputerowej. Uważa się, że udar mózgu może być skojarzony z migreną na jeden z trzech sposobów; może on występować wraz z migreną, jednak nie być nią spowodowany, może być obecny z objawami typowymi dla migreny lub pojawiać się w przebiegu typowego ataku migreny. Tylko trzeci podany sposób połączenia migreny z udarem mózgu jest określany jak migrenowy udar mózgu.

Migrena z oftalmoplegią

Typowymi dla tego podtypu migreny objawami są bóle głowy połączone z paraliżem jednego lub więcej nerwów czaszkowych, jednak bez dowodu na jakiekolwiek obrażenia wewnątrzczaszkowe. Bóle głowy mogą otrzymywać się nawet powyżej tygodnia, a ich związek z migreną nie jest całkowicie pewny. Migrena z oftalmoplegią jest tak bardzo rzadko spotykanym schorzeniem, że istnieje tylko małe prawdopodobieństwo wystąpienia jej w przebiegu praktyki lekarza pierwszego kontaktu.

Stan migrenowy (status migrainosus)

W stanie migrenowym okres ataku bólu migrenowego trwa powyżej 72 godzin pomimo wdrożenia leczenia. W trakcie takich długich ataków pojawiają się przerwy, w czasie których nie pojawia się ból, takie okresy bez bólu mogą trwać do około 4 godzin. Stan migrenowy często występuje w związku z przedłużonym okresem przyjmowania leków.

Bibliografia:

1. Migraine and other headache disorders, Richard B. Lipton,Marcelo Eduardo Bigal
2. Migraine and other headaches: your questions answered, Andrew J. Dowson
3. Migraine headache prevention and management, Seymour Diamond
4. Migraine: manifestations, pathogenesis, and management, Robert A. Davidoff